در مصاحبه دکتری شما با اساتید دانشگاهی که انتخاب کرده اید در رشته خودتان مصاحبه خواهید کرد؛ یعنی درصورتی‌که پذیرفته شوید همان اساتیدی که با شما مصاحبه کرده‌اند، به شما تدریس خواهند کرد.

مصاحبه دکتری هم مانند مصاحبه کاری است با این تفاوت که در مصاحبه دکتری باید سعی کنید نظر مثبت اساتید را جلب کنید.

قبل از مصاحبه دکتری باید چه کارهایی انجام دهید

• تهیه رزومه علمی

قبل از فرارسیدن روز مصاحبه دکتری، یک رزومه علمی بنویسید مشتمل بر دانشگاه ها و رشته های محل تحصیل، عنوان پایان نامه، مقالات و کتاب هایی که نوشته اید، المپیادهایی که در آن‌ها رتبه کسب کرده‌اید، اختراعات ثبت شده، شرکت در همایش ها و کنفرانس ها، سخنرانی ها، مدرک زبان و … . سپس مدارک مربوط به تک تک اطلاعاتی را که در رزومه خود نوشته اید در پوشه هایی منظم جمع کنید و از آن ها کپی بگیرید. اصل و کپی همه را به علاوه یک نسخه از پایان نامه و تمامی مقالاتی که نوشته اید در روز مصاحبه به همراه داشته باشید.

سعی کنید یک یا چند توصیه‌نامه از اساتید کارشناسی ارشدتان بگیرید و در روز مصاحبه علاوه بر اصل نامه، کپی آن را هم به همراه داشته باشید؛ چون اگر چند دانشگاه برای مصاحبه بروید برای همه آن‌ها لازمتان خواهد شد. در میان اساتید کارشناسی ارشد، توصیه‌نامه استاد راهنمای پایان‌نامه از اهمیت بسزایی برخوردار است.

• کسب اطلاعات در مورد دانشگاه و اساتید

مرحله دوم این است که در مورد دانشگاه و اساتیدی که در آن دانشگاه رشته شما را تدریس می کنند سرچ کنید. معمولا همین افراد با شما مصاحبه خواهند کرد. تصویر و نامشان را به خاطر بسپرید. ببینید چه مقالات و کتاب هایی نوشته اند و به چه موضوعاتی در رشته خودشان علاقه دارند. در آن زمینه ها دانش خود را بالا ببرید و مقالات و کتاب هایشان را بخوانید. از امکانات آزمایشگاهی، کتابخانه و … دانشگاه مورد نظر نیز اطلاعات به دست آورید.

در اینجا باید به یک نکته توجه داشته باشید. سعی نکنید دانش خود را بالاتر از اساتید مصاحبه کننده نشان دهید. حتی اگر شما 14 مقاله به چاپ رسانده اید و اساتید دانشگاهی که با شما مصاحبه می‌کنند حداکثر 5 مقاله داشته باشند، احتمال دارد که شما را به‌عنوان دانشجو نپذیرند. توصیه ما این است که در این حالت تعدادی از مقالاتتان را از رزومه حذف کنید.

طبیعی است که در هر نوع امتحان شفاهی نظر شخصی فرد نمره دهنده در نتیجه امتحان دخیل شود. وقتی شما در مورد اساتید و دانشگاهی که انتخاب کرده اید اطلاعات داشته باشید نشان می دهید که با علاقه دانشگاهتان را انتخاب کرده اید. در ضمن احتمالا اساتید از زمینه هایی که خودشان در آن بیشتر تحقیق کرده اند بهتر می توانند سوال بپرسند و حرف بیشتری برای گفتن دارند. حتی اگر بتوانید از دانشجویانشان در مورد اساتید پرس‌وجو کنید بسیار بهتر است. در این صورت در روز مصاحبه با استفاده از این اطلاعات بهتر می‌توانید نظر مثبت ایشان را جلب کنید.

• آگاهی از جدیدترین مسائل

مقالات جدید چند ماه اخیر مجلات معتبر را نیز مطالعه کنید و از تازه‌ترین پیشرفت‌های مرتبط با رشته خود آگاه باشید. ممکن است در مورد مقالات جدید افراد شاخص رشته خودتان از شما سوال شود. البته فقط در همین حد که مطمئن شوند شما مقالات جدید رشته خود را دنبال می‌کنید. در بعضی رشته‌ها مثل علوم سیاسی و اقتصاد باید از اخبار روز نیز باخبر بود و تحلیل خوبی از مسائل دنیای پیرامون داشت.

• پوشش

یک دست لباس مناسب برای روز مصاحبه آماده کنید. اسپرت نپوشید. لباس شما باید رسمی و تمیز و مرتب باشد. البته زیاده روی هم نکنید. همیشه افراط و تفریط نتیجه عکس خواهند داد. نباید لباسی بپوشید که مناسب شرکت در مهمانی های مجلل و مراسم عروسی باشد.

• شخصیت اجتماعی

شاید به نظر سخت گیرانه به نظر برسد اما اگر بتوانید قبل از رسیدن روز مصاحبه روی شخصیت خود کار کنید، تأثیر مثبت و خوبی روی اساتید خواهید گذاشت و راحت تر می توانید آن ها را به خود جلب کنید. مثلا بلند و رسا صحبت کنید و هنگام صحبت کردن با فرد طرف مقابلتان ارتباط چشمی برقرار کنید. آرام و متین باشید و تحت هیچ شرایطی از کوره درنروید.

• تسلط به زبان انگلیسی

از قبل سعی کنید زبان انگلیسی خود را تقویت کنید. در روز مصاحبه دکتری کمی هم با شما انگلیسی صحبت می‌شود. گاهی هم قرائت بخشی از یک کتاب زبان‌اصلی همراه با ترجمه از شما خواسته می شود.

البته به‌ندرت و در مواردی که حس کنند شما به زبان انگلیسی مسلط هستید پیش می‌آید که اساتید در کل طول مصاحبه به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند.

در روز مصاحبه دکتری چه خواهد شد

در روز مصاحبه مدارکی را که آماده کرده بودید از شما تحویل می گیرند.

برخی دانشگاه‌ها در کنار مصاحبه شفاهی، آزمون کتبی هم برگزار می‌کنند. در این صورت تأثیر هر یک (مصاحبه و آزمون کتبی) در پذیرش شما 50% خواهد بود. معمولاً منابع آزمون کتبی برای این دانشگاه‌ها از بین کتاب‌ها و جزوات اساتید همان دانشگاه است؛ بنابراین اگر دانشگاه منتخب شما هم آزمون کتبی برگزار می‌کند بد نیست از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد همان دانشگاه جزوات اساتیدشان را بگیرید و مطالعه کنید.

سپس نوبت به مصاحبه می رسد. از شما دعوت می شود وارد اتاقی شوید که چند استاد از رشته خودتان در آن حضور دارند و با شما مصاحبه می کنند. از آنچه در بخش شخصیت اجتماعی گفته شد کمک بگیرید و با یک برخورد گرم و محترمانه وارد شوید و همین روال را تا پایان مصاحبه در پیش بگیرید. سوالاتی که از شما پرسیده می شود در دو دسته جای می گیرند؛ سوالات شخصی و سوالات علمی.

سوالات شخصی مصاحبه دکتری

• معرفی اجمالی

معمولاً اول از شما خواسته می‌شود تا خود را معرفی کنید. سؤالاتی مثل‌اینکه نقاط قوت شما چیست و چرا فکر می‌کنید بر دیگران برتری دارید. چرا ما باید شما را انتخاب کنیم و اینکه انگیزه خود را از ادامه تحصیل بیان کنید هم از دیگر سؤالاتی است که معمولاً اساتید خواهند پرسید. در ضمن دقت داشته باشید که حتی ممکن است این سه سؤال به زبان انگلیسی از شما پرسیده شود تا سطح تسلط شما را ارزیابی کنند؛ بنابراین علاوه بر اینکه پاسخ خود را آماده می‌کنید، آن را به هر دو زبان تمرین نمایید.

• اشتغال

احتمالاً از اشتغال شما هم سؤال شود. اساتید معمولاً ترجیح می‌دهند دانشجویان تمام ‌وقت خود را صرف تحصیل نموده و در جایی اشتغال نداشته باشند؛ مگر اینکه کارتان مرتبط با رشته تحصیلی‌تان باشد به‌خصوص تدریس. این حالت برای شما نقطه قوت محسوب شده و می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد.

• نمرات و وضعیت تحصیلی

در روز مصاحبه باید ریزنمرات خود را به همراه داشته باشید. ممکن است اساتید با مشاهده نمرات شما دلیل پایین بودن برخی نمرات را جویا شوند. این که بگویید استاد سخت‌گیری داشتم و به همه دانشجویان نمره پایین داد نمی‌تواند دلیل موجهی برای شما باشد؛ اما با شنیدن این سؤال نگران نشوید، طبیعی است که گاهی به دلیل بیماری یا اتفاقی ناخوشایند یکی دو درس نمرات پایین‌تری داشته باشند.

اگر هنوز از پایان‌نامه خود دفاع نکرده‌اید به اساتید مصاحبه‌کننده اطمینان دهید که به‌موقع دفاع خواهید کرد و می‌‌توانید به مقطع بعدی راه یابید.

• دلایل شخصی شما برای انتخاب هایتان

معمولاً درباره دلیل انتخاب این رشته و دانشگاه از شما سؤال می‌شود. در ضمن اگر شما رشته و یا گرایش خود را تغییر داده باشید از علت این تغییر هم پرسیده خواهد شد. هدف از همه این سؤالات این است که مطمئن شوند شما به رشته و دانشگاهی که انتخاب کرده‌اید کاملاً علاقه دارید و حساب‌شده پیش رفته‌اید.

سوالات علمی مصاحبه دکتری

گاهی ممکن است سؤال اول را با یک سؤال سخت شروع کنند. در این صورت نگران نباشید چون سؤالات بعدی ساده خواهند بود.

• سنجیدن سطح دانش شما

گاهاً چند سؤال درسی می‌پرسند. مثلاً نمونه سؤالات رشته روان‌شناسی در مطلب «دکترای روان‌شناسی» نوشته شده.

ممکن است از شما در مورد اینکه چه کتاب‌هایی را مطالعه کرده‌اید هم سؤال شود. مثلا بپرسند آخرین کتاب یا مقاله ای که در زمینه رشته خودتان خوانده اید چه بوده.

اگر رشته شما نیاز به ابزار و نرم‌افزارهایی برای محاسبه و اندازه‌گیری داشته باشد یکی از سؤالات می‌تواند این باشد که تا‌به‌حال از چه ابزاری استفاده کرده‌اید و یا کار با چه نرم‌افزارهایی را بلدید.

به طور کلی در این بخش از شما انتظار می‌رود علاوه بر اینکه از مسائل رشته خود اطلاعات کافی داشته باشید بتوانید بین مسائل مختلف رشته خود که شاید به‌ظاهر هیچ ربطی به هم ندارند ارتباط برقرار کنید. از مسائل روز و جدیدترین تحقیقات انجام‌شده و مقالات معتبر نوشته‌شده باخبر باشید و با فن بیان خوبی آن‌ها را شرح دهید. توجه کنید که داشتن قدرت بیان خوب اهمیت بالایی دارد.

• پرسیدن از پایان نامه، مقالات و علایق شما

اکثریت سوال های اساتید حول محورهای مورد علاقه شما خواهد چرخید؛ اینکه به چه موضوعاتی علاقه دارید، چه تحقیقاتی انجام داده اید، چه مقالاتی نوشته اید و چرا این موضوعات را انتخاب کرده اید. شک نداشته باشید که درصدی از سوالات هم از پایان نامه شما خواهد بود، اینکه اهمیت آن چیست و چرا آن را انتخاب کرده اید، در مورد متغیرهای کارتان، معنی اصطلاحاتی که به کار برده اید و به خصوص در مورد فصل چهارم، دلیل استفاده از یک روش آماری خاص و … .

• برنامه شما برای آینده

در پذیرش دکترای پژوهش محور از موضوع موردعلاقه‌تان برای پایان‌نامه دکتری هم سؤال می‌شود؛ بنابراین حتماً از قبل در مورد آن فکر کنید و حتی یک پروپوزال آماده داشته باشید. درعین‌حال در پاسخ به این سؤال نشان دهید که شما در چندین زمینه مختلف اطلاعات دارید و در صورت تشخیص استاد مربوطه می‌توانید روی این زمینه‌ها کار کنید. به‌طورکلی انعطاف‌پذیر باشید.

در بعضی موارد ممکن است از برنامه شما بعد از اخذ مدرک دکتری هم سوال کنند. اینکه هدف شما از تحصیل در مقطع دکتری چیست.

سایر نکات کلی

از زمانی که برای مصاحبه و معرفی خود در اختیار دارید استفاده کنید و در طول این مدت هرگز عصبانی یا مأیوس نشوید. خود را فردی شاد و سرزنده، متواضع و امیدوار به آینده و در طلب پیشرفت نشان دهید.

علاوه بر مسائلی که ذکر شد شما باید برخورد صحیحی در مواجهه با سؤالات اساتید داشته باشید. مراقب زبان بدن و حالات چهره خود باشید. اگر پاسخ سؤالی را نمی‌دانستید دستپاچه نشوید و با حفظ خونسردی و بدنی آرام و متین برخورد کنید. در این موارد یا می‌توانید بگویید در حال حاضر حضور ذهن ندارم، یا با شروع از موضوع سؤال پاسختان را به‌سوی مسائلی که به آن تسلط دارید منحرف کنید. البته به این شرط که جوابتان کاملاً پرت و بی‌ربط نشود.

در مطلب «چطور به سوالات مصاحبه دکتری پاسخ دهیم» در مورد نحوه پاسخ دادن به سوالات مصاحبه دکتری پاسخ داده شده است. با مطالعه این مطلب می توانید در باب نحوه پاسخ دادن به سوالات ایده بگیرید.

برای شرکت در دوره های آموزشی آمادگی مصاحبه دکتری اینجا کلیک کنید.

پرسش و پاسخ درباره عبارت “آمادگی برای مصاحبه دکتری”

پرسش ۱: چرا آمادگی برای مصاحبه دکتری اهمیت دارد؟

پاسخ: مصاحبه دکتری یکی از مراحل حساس پذیرش است که به‌طور مستقیم بر روی پذیرش شما تأثیر می‌گذارد. در این مرحله، کمیته مصاحبه به دنبال ارزیابی توانایی‌های علمی، پژوهشی، و انگیزه‌های شما برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری است. آمادگی مناسب به شما کمک می‌کند که بهترین تصویر از خود را به نمایش بگذارید و شانس پذیرش خود را افزایش دهید.

پرسش ۲: چطور باید برای مصاحبه دکتری آماده شویم؟

پاسخ: برای آمادگی بهتر برای مصاحبه دکتری، لازم است که:

• تحقیقات خود را مرور کنید و آماده باشید تا در مورد پروژه‌ها و مقالات علمی‌تان صحبت کنید.
• اطلاعات دقیق و به‌روز از رشته و دانشگاه خود داشته باشید.
• در مورد موضوعات پژوهشی روز رشته خود آگاهی داشته باشید و بتوانید در این زمینه‌ها بحث کنید.
• از پیش به سؤالات متداول مصاحبه دکتری فکر کنید و برای پاسخ دادن به آن‌ها آماده شوید.
• مهارت‌های ارتباطی و بیان خود را تقویت کنید تا بتوانید به‌خوبی از خود دفاع کنید.

پرسش ۳: سؤالات متداول مصاحبه دکتری کدامند؟

پاسخ: برخی از سؤالات متداول در مصاحبه دکتری عبارتند از:

• چرا رشته دکتری را انتخاب کرده‌اید؟
• چه موضوع تحقیقاتی را برای پایان‌نامه خود انتخاب کرده‌اید؟
• چرا این دانشگاه را انتخاب کرده‌اید؟
• تجربه پژوهشی شما چگونه است؟
• اهداف بلندمدت شما در تحصیل و حرفه چیست؟
• چگونه با مشکلات تحقیقاتی برخورد کرده‌اید؟
• چه مهارت‌هایی دارید که شما را برای تحقیق در مقطع دکتری آماده می‌کند؟

پرسش ۴: چگونه به سؤالات علمی و پژوهشی پاسخ دهیم؟

پاسخ: در پاسخ به سؤالات علمی و پژوهشی، باید آمادگی لازم برای بحث و تحلیل موضوعات مرتبط با رشته خود را داشته باشید. پیش از مصاحبه، آخرین مقالات و تحقیقات علمی را بررسی کنید و در مورد مسائل جدید و مباحث جاری رشته خود مطلع شوید. همچنین، باید توانایی تحلیل مسائل پیچیده را نشان دهید و قادر باشید به سؤالات به‌صورت دقیق و مستند پاسخ دهید.

پرسش ۵: چطور باید در مورد انگیزه‌های خود برای تحصیل در مقطع دکتری صحبت کنیم؟

پاسخ: در این بخش از مصاحبه، باید انگیزه‌های علمی و شغلی خود را به‌طور واضح و صادقانه بیان کنید. توضیح دهید که چرا علاقه‌مند به تحقیق در حوزه خاصی هستید، چه اهداف بلندمدتی دارید و چگونه تحصیل در مقطع دکتری به شما کمک می‌کند تا به این اهداف برسید. همچنین، می‌توانید از تجربیات گذشته خود در تحقیق و پژوهش به‌عنوان شواهدی از علاقه‌مندی و آمادگی‌تان یاد کنید.

پرسش ۶: چگونه باید برای سؤالات چالش‌برانگیز یا انتقادی آماده باشیم؟

پاسخ: در برابر سؤالات چالش‌برانگیز، مهم است که آرامش خود را حفظ کرده و پاسخ‌های خود را با دقت و تأمل بدهید. اگر با سوالی مواجه شدید که به‌نظر می‌رسد شما را به چالش می‌کشد یا اطلاعاتی ندارید، بهتر است با صداقت بیان کنید که در حال حاضر جواب دقیقی ندارید، اما تمایل به یادگیری و جستجو برای پاسخ‌های بیشتر دارید. این رویکرد نشان‌دهنده صداقت و آمادگی شما برای ادامه یادگیری است.

پرسش ۷: چطور باید به سؤالات مربوط به تجربه‌های شغلی پاسخ دهیم؟

پاسخ: اگر تجربه‌های شغلی مرتبط با رشته تحصیلی خود دارید، باید در پاسخ به این سؤالات توضیح دهید که چگونه این تجربیات به رشد علمی و پژوهشی شما کمک کرده‌اند. بیان این‌که چگونه توانسته‌اید از تجربیات خود در بهبود مهارت‌های تحقیقاتی بهره‌برداری کنید، می‌تواند تأثیر مثبتی در نظر کمیته مصاحبه داشته باشد. اگر تجربه شغلی ندارید، باید به توانایی‌ها و تجربیات پژوهشی خود اشاره کنید.

پرسش ۸: آیا نیاز به آمادگی برای سؤالات غیررسمی در مصاحبه دکتری داریم؟

پاسخ: بله، در مصاحبه دکتری ممکن است برخی سؤالات غیررسمی نیز مطرح شود که به بررسی شخصیت شما و نحوه سازگاری‌تان با محیط تحقیقاتی دانشگاه مربوط می‌شود. این سؤالات می‌تواند شامل مواردی چون: “چه‌طور با دیگران در گروه‌های پژوهشی کار می‌کنید؟” یا “چه فعالیت‌هایی به شما کمک می‌کند که استرس خود را مدیریت کنید؟” باشد. برای پاسخ به این سؤالات باید به تجربیات و مهارت‌های شخصی خود اشاره کنید که نشان‌دهنده توانایی شما در کار گروهی و مدیریت چالش‌ها است.

پرسش ۹: چطور باید به سؤالات در مورد انتخاب دانشگاه و برنامه دکتری پاسخ دهیم؟

پاسخ: در پاسخ به این سؤالات، باید دلایل خود برای انتخاب دانشگاه خاص و برنامه دکتری آن را بیان کنید. ممکن است بخواهید به نقاط قوت دانشگاه، اساتید برجسته، امکانات پژوهشی، و زمینه‌های تحقیقاتی موجود در دانشگاه اشاره کنید. همچنین، مهم است که نشان دهید شما تحقیقاتی در مورد دانشگاه انجام داده‌اید و دقیقاً می‌دانید چرا این دانشگاه بهترین گزینه برای ادامه تحصیل شماست.

پرسش ۱۰: چه نکاتی در روز مصاحبه دکتری باید رعایت کنیم؟

پاسخ: در روز مصاحبه دکتری، باید به نکات زیر توجه داشته باشید:

• به موقع در محل مصاحبه حاضر شوید.
• لباس رسمی و مناسب بپوشید.
• رزومه و مدارک لازم را همراه داشته باشید.
• به سؤالات با دقت و آرامش پاسخ دهید.
• از زبان بدن مثبت استفاده کنید و ارتباط چشمی برقرار کنید.
• به هیچ‌وجه استرس خود را به مصاحبه‌کنندگان نشان ندهید.