برای داوطلبانی که در کنکور شرکت کرده‌اند یا قصد شرکت در آن را دارند سؤال است که تراز قبولی دانشگاه آزاد و سراسری چیست و با چه رتبه و ترازی می‌توان در دانشگاه قبول شد.
داوطلبانی که در کنکور سراسری شرکت کرده‌اند در کارنامه خود دو معیار برای سنجش خواهند دید که یکی تراز و دیگری رتبه است؛ اما هر یک از این‌ها چگونه به‌دست می‌آیند و چه اثری بر پذیرش داوطلبان دارند؟
روش محاسبه تراز و رتبه داوطلبان
رتبه و تراز در دانشگاه سراسری و آزاد با هم متفاوت‌اند اما روش محاسبه آن‌ها یکی است. بنابراین در اینجا به شرح آنچه سازمان سنجش در دفترچه راهنمای خود در مورد روش محاسبه تراز اعلام کرده می‌پردازیم.
برای محاسبه تراز و رتبه داوطلبان کنکور، ابتدا درصد هر درس حساب می‌شود؛ برای محاسبه درصد، به هر پاسخ صحیح ۳ نمره مثبت و هر پاسخ اشتباه ۱ نمره منفی تعلق می‌گیرد. جمع این نمرات بر ۳ برابر تعداد کل سؤالات تقسیم می‌شود. حاصل این عملیات «نمره خام» است.
چون درجه سختی سؤالات هر درس با دیگری متفاوت است، باید نمرات خام دروس با هم تراز شوند. محاسبه تراز نیاز به دانستن یک سری فرمول‌های آماری دارد و بر اساس نمره خام کل داوطلبان برای هر درس محاسبه می‌شود. به‌این‌ترتیب «تراز» هر درس به دست می‌آید.
سپس ضریب هر درس، معدل و ضریب ۳ برابری دروس اختصاصی در این نمرات تراز اثر داده می‌شوند. البته فعلاً تا امسال معدل فقط تأثیر مثبت داشته و فقط درصد اثرگذاری آن با توجه به میزان مرتبط بودن رشته تحصیلی با رشته‌ای که در آن آزمون داده‌اید متفاوت بوده که ضریب اثر معدل برای هر رشته نیز در دفترچه راهنمای ثبت‌نام مشخص شده است.
بر اساس ارقامی که برای هر درس تا اینجا به‌دست‌آمده، یک میانگین وزنی که همان «نمره کل نهایی» داوطلب است به دست می‌آید.
سپس نمره کل نهایی داوطلبان به ترتیب از بیشترین به کمترین مرتب شده و داوطلبان رتبه‌بندی می‌شوند.
رتبه‌بندی داوطلبان و پذیرش دانشجو
ازآنجایی‌که ضریب دروس در زیرگروه‌های مختلف متفاوت‌اند، برای هر زیرگروه یک تراز جداگانه محاسبه و سپس رتبه‌بندی انجام می‌شود. رتبه‌بندی هم چند بار به چند روش مختلف صورت می‌گیرد.
یک‌بار نمره کل نهایی داوطلبانی که دارای سهمیه مشابهی هستند در هر زیرگروه به ترتیب از بیشترین به کمترین مرتب می‌شود و بر اساس آن «رتبه در سهمیه در هر زیرگروه» اعلام می‌شود،
و یک‌بار نمره کل نهایی داوطلبان کل کشور در هر زیرگروه، بدون در نظر گرفتن سهمیه، از بیشترین به کمترین مرتب می‌شود و بر اساس آن «رتبه کشوری در هر زیرگروه» مشخص می‌گردد،
یک‌بار نمره کل نهایی داوطلبانی که سهمیه مشابهی دارند در همه رشته‌ها مرتب می‌شوند و بر اساس آن «رتبه کل در سهمیه» مشخص می‌شود،
یک‌بار هم نمره کل نهایی کلیه داوطلبان در تمام رشته‌های آزمایشی و بدون در نظر گرفتن هیچ نوع سهمیه‌ای از بیشترین به کمترین مرتب می‌شود و بر اساس آن «رتبه کل کشوری» محاسبه می‌گردد.
ملاک پذیرش داوطلبان در دانشگاه «رتبه در سهمیه در هر زیرگروه» است.
معیارهای مقایسه
با توجه به آنچه تا کنون گفته شد، متوجه شدید که نمره خام که همان درصد هر درس است ملاک مناسبی برای مقایسه نیست.
برای اینکه خودتان را در دروس مختلف محک بزنید باید به تراز آن درس نگاه کنید؛ چون ممکن است سؤالات یک درس خیلی سخت طراحی شده باشد و شما در آن نمره کمی بگیرید اما در درس دیگری که سؤالات ساده‌ای داشته نمره بالایی گرفته باشید. شما در اینجا نمی‌توانید این دو نمره را با هم مقایسه کنید و فکر کنید در درسی نمره بالاتری داشته قوی‌ترید؛ اما وقتی این نمرات خام با سایر داوطلبان هم‌تراز می‌شود دروس با هم قابل‌مقایسه می‌گردند.
برای اینکه خودتان را با دیگران مقایسه کنید به رتبه نگاه کنید؛ برای اینکه ببینید نسبت به سایر داوطلبان چه جایگاهی دارید به «رتبه در سهمیه در هر گروه آزمایشی» نگاه کنید.
انتخاب رشته
تراز قبولی دانشگاه آزاد یک عدد مشخصی نیست که ما به شما بگوییم اگر فلان تراز را داشتید می‌توانید در فلان رشته فلان دانشگاه قبول شوید. چراکه ازیک‌طرف هرسال سؤالات کنکور متفاوت‌اند و درنتیجه درجه سختی سؤالات و تراز داوطلبان متفاوت از سال‌های دیگر است و از طرف دیگر داوطلبان هرسال عوض می‌شوند و شاید یک سال تمایل به یک رشته دانشگاهی بیشتر باشد و سال دیگر کمتر شود. این‌ها همه در تراز قبولی دانشگاه آزاد اثر خواهند گذاشت.
اما رنج نسبی تراز قبولی دانشگاه آزاد در هرسال تقریباً یکسان است که با توجه به آن شاید بتوان به‌طور حدودی تخمین زد که احتمال قبولی شما با ترازی که به دست آورده‌اید در کدام رشته‌ها و دانشگاه‌ها بیشتر است.
در انتخاب رشته دانشگاهی خود خیلی دقت کنید. شما با این انتخاب آینده شغلی و اجتماعی خود را انتخاب می‌کنید. برای اینکه انتخاب بهتری داشته باشید باید علایق و استعدادهای خود را بشناسید و با مشاغل مناسبی که برای هر رشته وجود دارد آشنا باشید. از طرفی با یک انتخاب رشته خوب می‌توانید همین امسال در رشته مطلوب خود وارد دانشگاه مناسبی شوید، درحالی‌که اگر انتخاب رشته خوبی نداشته باشید ممکن است امکان قبولی خود را در دانشگاه خراب کنید.
بهترین کار این است که با یک فرد مطلع که در این کار تجربه دارد مشورت کنید تا با توجه تراز و رتبه آخرین فرد قبول‌شده در هر یک از رشته‌های موردعلاقه شما بهترین انتخاب رشته ممکن را برایتان انجام دهد، چون شما باید چهار سال برای انتخابتان وقت بگذارید و پس از آن با مدرکی که دریافت می‌کنید یک عمر کار و زندگی کنید.
